ANKIN

- Ankin là hiđrocacbon KHÔNG NO, mạch HỞ trong phân tử có chứa 1 LIÊN KẾT BA C≡C còn lại là các liên kết ĐƠN.

- Công thức TỔNG QUÁT của anken: C_nH_{2n - 2} (n ≥ 2). 

- ĐỒNG ĐẲNG:

C₂H₂  HC≡CH  axetilen

C₃H₄  CH₃-C≡CH metyl axetilen

C₄H₆ ... C_nH_{2n - 2} (n ≥ 2) dãy đồng đẳng của axetilen (ankin)

- ĐỒNG PHÂN: C_nH_{2n - 2} có 2 loại đồng phân mạch hở.

• Đồng phân ANKADIEN (n ≥ 3) 
• Đồng phân ANKIN gồm: Đồng phân VỊ TRÍ liên kết ba và Đồng phân MẠCH C.

a. TÊN THÔNG THƯỜNG: Gốc hidrocacbon + axetilen

 VD. CH₃-C≡CH: metyl axetilen

b. TÊN THAY THẾ

Số chỉ vị trí nhánh – tên nhánh + Tên mạch chính +  số chỉ vị trí nối ba + in.

 - GIAI ĐOẠN 1: Liên kết BA → Liên kết ĐÔI

 - GIAI  ĐOẠN 2: Liên kết ĐÔI → Liên kết ĐƠN

a. CỘNG HỢP H₂: (điều kiện phản ứng Ni, t⁰) → ANKAN

VD. CH ≡ CH + H₂ CH₂ – CH₃

CH ≡ CH + H₂  CH₂ = CH₂

Tổng quát: C_nH_2n-2 + 2H₂ → C_nH_2n+2 

 - NẾU điều kiện phản ứng Pd/PbCO₃, t⁰ phản ứng dừng lại ở giai đoạn 1.

C_nH_2n-2 + H₂ → C_nH_2n 

b. CỘNG BROM

C_nH_2n-2 + Br₂ → C_nH_2n-2Br₂

C_nH_2n-2 + 2Br₂ → C_nH_2n-2Br₄

c. CỘNG HỢP HIDROHALOGENUA

CH≡CH + HCl → CH₂=CHCl (vinyl clorua)  (Hg₂Cl₂ ở 150 đến 200⁰C) 

CH≡CH + HCN → CH₂=CH-CN (nitrin acrylic) 

CH≡CH + CH₃COOH → CH₃COOCH=CH₂ (vinylaxetat) 

CH≡CH + C₂H₅OH → CH₂=CH-O-CH₃ (etylvinylete)

d. CỘNG H₂O 

  - C₂H₂ → anđehit                   

CH≡CH + H₂O → CH₃ - CHO (H₂SO₄, HgSO₄, 80⁰C) 

  - Ankin khác → xeton           

CH≡C-CH₃ + H₂O → CH₃-CO-CH₃ (H⁺)

- ĐIME HOÁ (điều kiện phản ứng: NH₄Cl, Cu₂Cl₂, t⁰)

2CH≡CH → CH≡C-CH=CH₂ (vinyl axetilen) 

- TRIME HOÁ (điều kiện phản ứng: C, 600⁰C) 

3CH≡CH → C₆H₆ (benzen)

- TRÙNG HỢP (polime hóa) (điều kiện phản ứng: xt, t⁰, p) 

nCH≡CH → (-CH=CH-)_n  (nhựa cupren)

a. Phản ứng oxi hóa HOÀN TOÀN

C_nH_2n-2 + (3n - 1)/2O₂ → nCO₂ + (n - 1)H₂O

→ đặc điểm của phản ứng đốt cháy ankin: n_CO2 > n_H2O và n_CO2 - n_H2O = n_ankin.

b. Phản ứng oxi hóa KHÔNG HOÀN TOÀN

- Các ankin đều làm mất màu dung dịch thuốc tím ở nhiệt độ thường.

3C₂H₂ + 8KMnO₄ + 2H₂O → 3(COOK)₂ + 2MnO₂ + 2KOH

Nếu trong môi trường axit thì tạo thành CO₂ sau đó CO₂ phản ứng với KOH tạo thành muối.

- Với các ankin khác sẽ có sự đứt mạch tạo thành hỗn hợp 2 muối.

R₁-C≡C-R₂ + 2KMnO₄ → R₁COOK + R₂COOK + 2MnO₂

 - Thí nghiệm: Sục khí axetilen vào dung dịch hỗn hợp AgNO₃/NH₃ có hiện tượng kết tủa màu VÀNG.

CH ≡ CH + 2 AgNO₃ + 2 NH₃–> CAg ≡ CAg + 2 NH₄NO₃

* Lưu ý: 

- CHỈ có C₂H₂ mới phản ứng với AgNO₃ theo tỉ lệ mol 1:2; các ank-1-in khác chỉ phản ứng theo tỉ lệ 1:1.

-Nếu có hỗn hợp ankin tham gia phản ứng với AgNO₃ mà tỉ lệ mol của (ankin : AgNO₃) = k có giá trị:

+ k > 1 → có C₂H₂.

+ k = 1 → ank-1-in

+ k = 1 → hỗn hợp gồm 2 ank-1-in hoặc hỗn hợp C₂H₂ và ankin khác (không phải ank-1-in) có số mol bằng nhau.

 - Từ kết tủa VÀNG thu được có thể khôi phục lại ankin ban đầu bằng cách cho TÁC DỤNG với HCl.

CAg≡C-R + HCl → CH≡C-R + AgCl

(phản ứng này dùng để TÁCH ank-1-in khỏi hỗn hợp)

- Dung dịch AgNO₃/NH₃ và phản ứng này được dùng để NHẬN BIẾT ank-1-in.