LÝ THUYẾT / SINH HỌC / PHẦN V : DI TRUYỀN HỌC / Chương 1: CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ

Bài 3. ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN

I. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN

Là quá trình điều hòa lượng sản phẩm của gen được tạo ra.

Nhằm đảm bảo cho hoạt động sống của tế bào phù hợp với điều kiện môi trường cũng như sự phát triển bình thường của cơ thể.

Ở SV nhân sơ, chủ yếu diễn ra ở giai đoạn phiên mã.

Ở SV nhân thực, cơ chế điều hòa phức tạp, chưa được nghiên cứu đầy đủ.

Có thể diễn ra ở 5 giai đoạn: Trước phiên mã, Phiên mã, Sau phiên mã, Dịch mã, Sau dịch mã.

II. ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN Ở SINH VẬT NHÂN SƠ

Jacop. Mono phát hiện trên đối tượng là vi khuẩn E.coli.

Các gen cấu trúc có liên quan chức năng, phân bố thành 1 cụm, có chung cơ chế điều hòa gọi là opêron.

1. MÔ HÌNH CẤU TRÚC OPERON LAC

Gồm: P, O, Z, Y, A

R: Gen điều hòa, nằm ngoài opêron, tổng hợp prôtêin ức chế (protein điều hòa).

P: Vùng khởi động, là nơi ARN – polimeraza bám vào và khởi đầu phiên mã.

O: Vùng vận hành, là nơi liên kết với prôtêin ức chế làm ngăn cản quá trình phiên mã.

Z, Y, A: Các gen cấu trúc quy định tổng hợp các enzim phân giải đường lactôzơ.

2. SỰ ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA OPERON LAC

Khi môi trường không có Lactôzơ: Gen điều hòa tổng hợp protein ức chế gắn vào vùng vận hành ngăn cản quá trình phiên mã, làm cho các gen cấu trúc không hoạt động.

Khi môi trường có Lactôzơ (CHẤT CẢM ỨNG): Lactôzơ liên kết với prôtêin ức chế làm prôtêin ức chế bị biến đổi cấu hình nên không gắn vào vùng vận hành, do đó quá trình phiên mã và dịch mã được tiến hành.

NOTE: Dù môi trường có hoặc không có Lactôzơ thì gen điều hòa đều tổng hợp protein ức chế.

https://www.youtube.com/watch?v=OFSUFSFxlCw