Bài 17. Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa từ sau ngày 2/9/1945 đến trước ngày 19/12/1946

- Phía Bắc: Từ vĩ tuyến 16 trở ra Bắc, 20 vạn quân Tưởng và tay sai (Việt Quốc, Việt Cách núp dưới danh nghĩa quân Đồng minh) âm mưu phá hoại cách mạng hòng cướp chính quyền của ta.

- Phía Nam: từ vĩ tuyến 16 trở vào, quân Anh hơn 1 vạn quân, tiếp tay cho Pháp quay trở lại cướp nước ta lần nữa.  

- Bọn tay sai phản động (Nguyễn Văn Thinh, Lê Văn Hoạch cùng nhóm giáo phái phản động) kịch liệt chống phá cách mạng ► cùng với 6 vạn quân Nhật chờ giúp.

2. Chính quyền cách mạng: mới thành lập, còn non yếu và chưa có nhiều kinh nghiệm, lực lượng vũ trang còn nhỏ bé, trang bị thô sơ và thiếu kinh nghiệm. 

3. Hậu quả của chế độ cũ

- Trên các lĩnh vực kinh tế - tài chính: ngân quỹ nhà nước trống rỗng, chỉ còn khoảng 1,2 triệu đồng, chính quyền chưa nắm được Ngân hàng Đông Dương.

- Văn hóa - xã hội (cuối năm 1944 đầu năm 1945, nạn đói do thiên tai, ruộng đất bỏ hoang, hàng hóa khan hiếm, đắt đỏ, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn). 90% dân số mù chữ.

► Tình thế "Ngàn cân treo sợi tóc"

- 6/1/1946, tổng tuyển cử bầu quốc hội khóa đầu tiên, hơn 90% cử tri cả nước đi bỏ phiếu, bầu 333 đại biểu khắp Bắc Trung Nam, sau đó bầu cử hội đồng nhân dân các cấp ở Bắc và Trung bộ)

- 2/3/1946, kì họp thứ nhất quốc hội khóa I thông qua danh sách chính phủ liên hiệp kháng chiến do chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu.

- 9/11/1946, quốc hội thông qua Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. 

- Lực lượng vũ trang được chú trọng xây dựng. 25/5/1946, Quân đội quốc gia Việt Nam ra đời. Củng cố, phát triển lực lượng dân quân tự vệ.

Ý nghĩa: giáng một đòn mạnh vào âm mưu chống phá của kẻ thù, tạo cơ sở vững chắc cho nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

=> Nạn đói được đẩy lùi.

- Ngày 2/9/1945, khi nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn mít tinh mừng ngày độc lập, thực dân Pháp xả súng vào đoàn mít tinh.

- Đêm 22 rạng sáng 23/9/1945, Pháp gây ra cuộc chiến tranh xâm lược lần 2 (đánh úo ủy ban nhân dân Nam Bộ).

- Nhân dân miền Nam nhất tề đứng lên chống Pháp bằng mọi hình thức - mọi vũ khí (đốt cháy tàu Pháp, kho tàng, phá nguồn tiếp tế, dựng chướng ngại vật, cắt điện nước,...)

- Nhân dân miền Bắc chi viện cho miền Nam - tổ chức các đoàn quân Nam tiến.

- Ý nghĩa: 

• Ngăn chặn bước tiến công của địch, hạn chế âm mưu “đánh nhanh thắng nhanh”. Thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất của nhân dân miền Nam.
• Tạo điều kiện cho cả nước chuẩn bị cho cuộc kháng chiến lâu dài chống bọn xâm lược.

Chủ trương của Đảng, chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh: hòa hoãn, tranh xung đột với quân Trung Hoa Dân Quốc (để tập trung đánh Pháp ở miền Nam).

Ta nhân nhượng một số quyền lợi về chính trị, kinh tế cho quân Trung Hoa Dân Quốc (nhượng 70 ghế trong quốc hội, 4 ghế bộ trưởng và 1 phó chủ tịch nước không qua bầu cử. Cung cấp lương thực, thực phẩm, phương tiện giao thông, tiêu tiền Quan Kim Quốc Tệ).

Để giảm bớt sức ép, Đảng ta tuyên bố “Tự giải thể” (11/1945).

Kiên trì vạch trần âm mưu chia rẽ, phá hoại của các tổ chức tay sai phản cách mạng - trừng trị và áp chế theo pháp luật.

Ý nghĩa: hạn chế thấp nhất các hoạt động chống phá của quân Trung Hoa Dân Quốc, làm thất bại âm mưu lật đổ chính quyền cách mạng của ta.

► Ngày 14/9/1946, Hồ Chí Minh kí với Pháp tạm ước, tiếp tục nhân nhượng Pháp một số quyền lợi về kinh tế, văn hóa,... tạo thêm thời gian hòa bình để chuẩn bị lực lượng. Tạm thời đẩy lùi nguy cơ bùng nổ chiến tranh ở Đông Dương.

Chủ trương của Đảng: chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh thể hiện sự sáng suốt, tài tình và khôn khéo đưa con thuyền cách mạng vượt qua thử thách to lớn trong thời điểm đó và sẵn sàng bước vào cuộc chiến đấu mới mà chắc chắn không thể tránh khỏi.