LÝ THUYẾT / SINH HỌC / PHẦN VII: SINH THÁI HỌC / Chương 1: CÁ THỂ VÀ QUẦN THỂ SINH VẬT

Bài 36. QUẦN THỂ SINH VẬT VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC CÁ THỂ TRONG QUẦN THỂ

I. QUẦN THỂ SINH VẬT VÀ QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH QUẦN THỂ

1. KHÁI NIỆM

Quần thể sinh vật là tập hợp các cá thể trong cùng 1 loài.

Cùng sinh sống trong một khoảng không gian xác định, vào một thời gian nhất định.

Quần thể có khả năng sinh sản, tạo thành những thế hệ mới.

VD. Quần thể voi châu phi, quần thể sen trong đầm, quần thể chim cánh cụt, ...

2. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH QUẦN THỂ QUA CÁC GIAI ĐOẠN CHỦ YẾU

Đàu tiên, một số cá thể cùng loài phát tán tới một môi trường sống mới.

Những cá thể nào không thích nghi được với điều kiện môi trường sẽ bị tiêu diệt hoặc di cư đi nơi khác.

Những cá thể còn lại thích nghi dần với điều kiện sống.

Giữa các cá thể cùng loài gắn bó chặt chẽ với nhau thông qua các mối quan hệ sinh thái và dần dần hình thành quần thể ổn định.

Bắt đầu thích nghi với điều kiện ngoại cảnh.

II. QUAN HỆ GIỮA CÁC CÁ THỂ TRONG QUẦN THỂ

1. QUAN HỆ HỖ TRỢ

Quan hệ hỗ trợ: là mối quan hệ giữa các cá thể cùng loài hỗ trợ lẫn nhau trong hoạt động sống như lấy thức ăn, chống lại kẻ thù, sinh sản, ...

Biểu hiện của quan hệ hộ trợ: là sống bầy đàn, quần tụ bên nhau, thể hiện qua hiệu quả nhóm.

VD:

BIỂU HIỆN CỦA QUAN HỆ HỖ TRỢ	Ý NGHĨA
Nhóm các cây bạch đàn.	Các cây dựa vào nhau nên chống được gió bão.
Các cây thông nhựa liền rễ nhau.	Cây sinh trưởng nhanh và khả năng chịu hạn tốt hơn.
Chó rừng hỗ trợ nhau trong đàn.	Chó rừng bắt mồi và tự vệ tốt hơn.
Các cá thể bồ nông hỗ trợ nhau trong đàn.	Bồ nông bắt mồi và tự vệ tốt hơn.

=> Quan hệ hỗ trợ đảm bảo cho quần thể thích nghi tốt hơn với điều kiện môi trường và khai thác được nhiều nguồn sống.

2. QUAN HỆ CẠNH TRANH

Cạnh tranh giữa các cá thể trong quần thể xuất hiện khi:

Mật độ cá thể của quần thể tăng lên quá cao

↓

Nguồn sống của môi trường không đủ cung cấp cho mọi cá thể trong quần thể

↓

Các cá thể cạnh tranh nhau giành nguồn sống như: (Thức ăn, nơi ở, ánh sáng, bạn tình, ...)

Biểu hiện:

Ở thực vật: Hiện tượng tự tỉa thưa.

Ở động vật: Một số cá thể buộc phải tách ra khỏi đàn.

=> Cạnh tranh là đặc điểm thích nghi của quần thể.

=> Nhờ cạnh tranh mà đảm bảo số lượng và sự phân bố của các cá thể trong quần thể duy trì ở mức phù hợp, đảm bảo sự tồn tại và phát triển.